Η αύξηση των περιστατικών ηλεκτροπληξίας έχει αναδειχθεί ως μια από τις σοβαρότερες απειλές για τους γύπες της Κύπρου, αυξάνοντας τις απειλές που αντιμετωπίζουν τα σπάνια και απειλούμενα πουλιά. Στη διάρκεια του 2024, έχουν καταγραφεί τέσσερις θάνατοι γυπών από ηλεκτροπληξία, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό θανάτων σε έξι για τα τελευταία δύο έτη. Ο αριθμός αυτός είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός, δεδομένου του μικρού αριθμού, καθώς υπάρχουν μόλις 38, σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση BirdLife. Η ομάδα προστασίας καταλογίζει ευθύνες στην ΑΗΚ κάνοντας λόγο για αδράνεια στην εφαρμογή απαραίτητων μέτρων προστασίας.
Οι δράσεις που δεν έγιναν
Μιλώντας στον «Π», η διαχειρίστρια προγραμμάτων της BirdLife Cyprus Μέλπω Αποστολίδου ανέφερε ότι υπάρχουν δύο σημαντικά ευρωπαϊκά προγράμματα που αποσκοπούν στην προστασία των γυπών. Το πρώτο, με τίτλο «Ζωή για τους γύπες», περιλαμβάνει τη σήμανση εναέριων καλωδίων για την αποφυγή προσκρούσεων, οι οποίες συχνά προκαλούν στους γύπες τραυματισμούς. Το δεύτερο πρόγραμμα προτείνει μέτρα για τη μόνωση των πασσάλων του δικτύου, προκειμένου να αποφευχθούν ατυχήματα από ηλεκτροπληξία. Ωστόσο η κ. Αποστολίδου επισημαίνει ότι παρά το γεγονός πως οι δράσεις είχαν προγραμματιστεί από το 2019, η ΑΗΚ έχει καθυστερήσει σημαντικά στην εφαρμογή των μέτρων προκαλώντας σοβαρά προβλήματα, όπως η απώλεια άλλων δύο γυπών από ηλεκτροπληξία τον Μάιο στα Κελοκέδαρα. Σημειώνεται ότι στην εν λόγω περιοχή, και συγκεκριμένα στο ύψωμα Παούρας, έγινε μια προσπάθεια μόνωσης της γραμμής, η οποία όμως αποδείχθηκε ανεπαρκής, αφήνοντας κι άλλους γύπες εκτεθειμένους στον κίνδυνο της ηλεκτροπληξίας.
Πρόβλημα τα δολώματα
Η θνησιμότητα των γυπών στην Κύπρο συνεχώς αυξάνεται λόγω ποικίλων παραγόντων. Σύμφωνα με την κ. Αποστολίδου, η κύρια αιτία είναι η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, η οποία έχει μειώσει κατά 50% τους γύπες μεταξύ 2015 και 2022. Επίσης, οι προσκρούσεις σε ηλεκτρικά καλώδια και η ηλεκτροπληξία αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη αιτία θανάτου. Άλλες απειλές αποτελούν οι αλλαγές στη διαχείριση των νεκρών ζώων και ο ανθρώπινος παράγοντας που καταστρέφει βιοτόπους. Από το 1996 έχουν καταγραφεί συνολικά 76 θάνατοι γυπών, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε η συντονίστρια της BirdLife. Από αυτούς τους θανάτους, οι 56 σχετίζονται με δηλητηρίαση, περιλαμβανομένων 2 περιπτώσεων από μόλυβδο. Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν 6 θανάτους από ηλεκτροπληξία, 2 από προσκρούσεις και 3 από πυροβολισμούς. Επίσης, 3 γύπες έχουν χάσει τη ζωή τους λόγω αποπροσανατολισμού και εξάντλησης, ενώ 4 θάνατοι παραμένουν αδιευκρίνιστοι με άγνωστες αιτίες.
Προστατευόμενο είδος
Ο γύπας είναι ένα αυστηρά προστατευόμενο είδος, και η απώλειά του έχει σοβαρές οικολογικές συνέπειες, αναφέρει η κ. Αποστολίδου, επισημαίνοντας ότι λειτουργούν ως «καθαριστές του οικοσυστήματος», προειδοποιώντας ότι το είδος θα μπορούσε να εξαφανιστεί στο νησί μέσα στα επόμενα 15 χρόνια. Ακόμη, όπως είπε, επειδή δεν μπορεί να ανακάμψει μόνος του λόγω του αργού ρυθμού αναπαραγωγής του, η ενίσχυση με γύπες από άλλες χώρες είναι απαραίτητη. «Το 2012 υπήρχαν 8-10 πουλιά και οι προσπάθειες επανεισαγωγής έχουν αποτρέψει την πλήρη εξαφάνιση», ανέφερε.
Νέες προτάσεις
Οι διαθέσιμες τεχνικές λύσεις, όπως η υπογειοποίηση καλωδίων και οι κατάλληλες μονώσεις, πρέπει να εφαρμοστούν από την ΑΗΚ σε συνεργασία με ειδικούς, όπως επισημαίνεται από την οργάνωση. Αντί να εναντιώνονται στην προσπάθεια διάσωσης, οι επικριτές θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίλυση του προβλήματος πιέζοντας τις αρμόδιες αρχές να αναλάβουν δράση, πρόσθεσε η κυρία Αποστολίδου, μιλώντας για έλλειψη κουλτούρας σε θέματα περιβάλλοντος. Η κατάσταση των γυπών στην Κύπρο παρουσιάζει αναλογίες με την κρίση που επικρατεί στην Ινδία, όπου η χρήση του φαρμάκου diclofenac σε βοοειδή είχε ως αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του είδους κατά 98%. Το φάρμακο προκάλεσε νεφρική ανεπάρκεια στους γύπες, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και στην οικονομία της χώρας.
Από το 2022
Δύο χρόνια μετά την επαναστατική της διάσωση, η Νεφέλη, ο θηλυκός γύπας που βρέθηκε το 2019 στην παραλία Ζαπάλο, βρέθηκε νεκρή κοντά σε κεραία του ΡΙΚ. Το πουλί εντοπίστηκε με ενδείξεις ηλεκτροπληξίας από πάσσαλο μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από τη νεκροψία που διενήργησαν οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες. Η Νεφέλη, που είχε αρχικά διασωθεί και επανενσωματωθεί με επιτυχία στην άγρια φύση, μόλις έφτανε τα τρία χρόνια ζωής.
